Sandalwood Farming |चंदन लागवडीकडे लोकांचा कल आहे परंतु तंत्रज्ञानाचा अभाव आणि झाड तयार होण्यास बराच वेळ लागत असल्याने त्याची लागवड अपेक्षेप्रमाणे होत नाही, तर चंदनाची शेती अत्यंत फायदेशीर आहे. आता केंद्रीय मृदा व क्षारता संशोधन संस्थेमध्ये उत्तम आणि दर्जेदार चंदनाची रोपे तयार करण्याचा प्रकल्प सुरू करण्यात आला असून, त्यात विशेष तंत्रज्ञानावर संशोधन केले जात आहे, जेणेकरून शेतकऱ्यांना चंदन लागवडीचे प्रशिक्षण देऊन त्यांचे उत्पन्न अनेक पटींनी वाढवता येईल.
चंदन हे शतकानुशतके भारतीय संस्कृतीशी निगडीत आहे आणि ते केवळ पूजा आणि तिलक लावण्यासाठी वापरले जात नाही, तर त्याचे लाकूड पांढरे आणि लाल चंदनाच्या रूपात मूर्ती बनवणे, सजावटीचे साहित्य, हवन आणि अगरबत्ती तसेच अत्तर तयार करण्यासाठी देखील वापरले जाते. आणि अरोमाथेरपीसाठी इ. यासोबतच अनेक त्वचा आणि इतर आजारांवर औषधंही याच्या तेलापासून तयार केली जातात.
हेही वाचा- Winter Crops | हिवाळ्यात ‘या’ गोष्टींची लागवड कराल तर 4 महिन्यातच व्हाल श्रीमंत
हे दक्षिण भारतात जास्त आढळते, कारण उत्तर भारतात 2001 पूर्वी चंदनाच्या लागवडीवर बंदी होती. 2001 नंतर केंद्र सरकारने बंदी उठवली. तेव्हापासून चंदन लागवडीकडे शेतकऱ्यांचा कल वाढला मात्र तंत्रज्ञानाचा तीव्र अभाव असल्याने त्याच्या लागवडीला अपेक्षित गती मिळत नाही.
डॉ. राज कुमार, वरिष्ठ शास्त्रज्ञ (कृषी-वनशास्त्र), केंद्रीय मृदा आणि क्षारता संशोधन संस्था (CSSRI), कर्नाल यांनी सांगितले की, संस्थेचे संचालक डॉ. आर.के. यादव यांच्या मार्गदर्शनाखाली चंदन लागवडीचा प्रकल्प सुरू करण्यात आला आहे. संस्थेमध्ये, ज्यामध्ये चंदनाची रोपे तयार करण्यावर चांगले आणि दर्जेदार संशोधन केले जात आहे.
साधारण 12 ते 15 वर्षात चंदनाची झाडे तयार होतात. संशोधनातही हा प्रयत्न केला जाईल, जेणेकरून त्याच्या तयारीचा कालावधी कमी करता येईल. सध्या संस्थेतील एक एकर जागेत त्याच्या वनस्पतींवर संशोधन सुरू आहे. चंदन ही परोपजीवी वनस्पती आहे, त्यामुळे कोणती यजमान वनस्पती असावी (डोसेज प्लांट) आणि त्याला किती खत आणि पाणी द्यावे, जेणेकरून चंदनाच्या झाडाला चांगला डोस मिळू शकेल यावर संशोधन सुरू आहे.
मोठ्या नफ्याची शेती | Sandalwood Farming
ज्येष्ठ शास्त्रज्ञ (कृषी-वनीकरण) डॉ. राज कुमार म्हणाले की, चंदनाचे झाड जितके जुने होईल तितके त्याचे मूल्य वाढेल. 15 वर्षांनंतर झाडाची किंमत 70 हजार रुपयांवरून 2 लाख रुपयांपर्यंत वाढते. ही खूप फायदेशीर शेती आहे, जर एखाद्या व्यक्तीने फक्त 50 झाडे लावली तर 15 वर्षांनंतर त्याला 1 कोटी रुपये मिळतील. वार्षिक सरासरी उत्पन्न 8.25 लाख रुपयांपेक्षा जास्त असेल. घरात मुलगी किंवा मुलगा असल्यास 20 रोपे लावली तर त्यांच्या लग्नाच्या खर्चाची चिंता दूर होईल.
चंदन ही परोपजीवी वनस्पती आहे
ज्येष्ठ शास्त्रज्ञ (कृषी-वनीकरण) डॉ. राज कुमार यांनी सांगितले की, चंदन ही एक परोपजीवी वनस्पती आहे, म्हणजेच ती स्वतःचे पोषण घेत नाही तर दुसऱ्या झाडाच्या मुळापासून पोषण घेते, जिथे चंदनाची रोपटी असते, तिथे काही झाडे असतात. शेजारच्या इतर वनस्पती. ते लावावे लागते कारण चंदन आपली मुळे शेजारच्या झाडाच्या मुळांपर्यंत पसरवते आणि स्वतःला त्याच्या मुळाशी जोडते आणि त्या झाडापासून आपले पोषण घेण्यास सुरुवात करते.
संस्थेमध्ये चंदनाच्या झाडावर एक प्रकल्प सुरू करण्यात आला असून त्यावर संशोधन आणि तंत्रज्ञानाचे काम सुरू आहे. याअंतर्गत शेतकऱ्यांना विशेष तंत्र वापरून चंदन लागवडीचे प्रशिक्षणही दिले जाणार आहे. यामध्ये झाडांमधील अंतर किती असावे, खत आणि पाणी किती द्यावे हे सांगितले जाईल. चंदनासह इतर कोणती पिके घेतली जाऊ शकतात? विशेषत: कमी पाणी लागणार्‍या कडधान्य पिकांवर काम केले जात आहे. शेतकऱ्यांनी चंदन लागवडीकडे वाटचाल करावी, कड्यावर लागवड करावी, पाणी तुंबू नये. डॉ. राज कुमार, वरिष्ठ शास्त्रज्ञ (कृषी-वनशास्त्र), CSSRI, करनाल.